Δικτατορία του προλεταριάτου και Λαϊκή Συμμαχία

Η διαφορά δικτατορίας του προλεταριάτου και πολιτικής διαχείρισης της αστικής εξουσίας

Αναφερθήκαμε προηγουμένως στην αβάσιμη κατηγορία των σοσιαλδημοκρατών προς την Οκτωβριανή επανάσταση, πως ήταν πραξικοπηματική επειδή οι μπολσεβίκοι ήταν μια μειοψηφία. Είδαμε πως η κατηγορία αυτή στηρίζεται στην παρανόηση των μαρξιστικών-λενινιστικών όρων της δικτατορίας της αστικής τάξης και της δικτατορίας του προλεταριάτου και στη μη κατανόηση της διαλεκτικής σχέσης μεταξύ δικτατορίας του προλεταριάτου και εξασφάλισης της πλειοψηφίας. Πιο συγκεκριμένα, είδαμε πως η εξασφάλιση της πλειοψηφίας στη συγκεκριμένη ιστορική συνθήκη συνδέθηκε με την κατάληψη της εξουσίας και τα μέτρα που πήρε η εργατική εξουσία με τα πρώτα κιόλας διατάγματα, όπως για παράδειγμα το ‘Διάταγμα για τη γη’ που ικανοποίησε άμεσα τη φτωχή αγροτιά με μέτρα που δε θα παίρνονταν ποτέ σε συνθήκες δικτατορίας της αστικής τάξης.

Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει πως η αναγκαιότητα της δικτατορίας του προλεταριάτου εξαντλείται στη συγκεκριμένη συνθήκη της επαναστατικής Ρωσίας. Η συντριβή του αστικού κράτους και η εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου είναι απαραίτητη για την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού ως πρώτου σταδίου του κομμουνισμού. Είναι συνθήκη αναγκαία για κάθε επανάσταση ενάντια στην κυριαρχία του Κεφαλαίου. Για την ακρίβεια, το έργο της συνειδητοποιημένης εργατικής τάξης και του πρωτοπόρου κόμματός της είναι ακόμη πιο δύσκολο στις μέρες μας με τους ιδεολογικούς και κατασταλτικούς μηχανισμούς της αστικής τάξης να έχουν πολλαπλασιαστεί και ενδυναμωθεί σαν τη Λερναία Ύδρα. Οι δυσκολίες για την εξασφάλιση της πλειοψηφίας είναι ακόμη περισσότερες, πράγμα που κάνει αναγκαία την κατανόηση της λειτουργίας της δικτατορίας του προλεταριάτου και της αναγκαιότητάς της. Η ποιοτική διαφορά μεταξύ δικτατορίας του προλεταριάτου και πολιτικής διαχείρισης της αστικής εξουσίας από οπορτουνιστές (σοσιαλδημοκράτες, ευρωκομουνιστές, ή σοσιαλσωβινιστές - η ουσία είναι ίδια, η μορφή αλλάζει) πρέπει να γίνει κατανοητή από όλους όσους έχουν συμφέρον από την ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Ο οπορτουνισμός έρχεται πάντα με δύο πρόσωπα. Το αντεστραμμένο επιχείρημα σοσιαλδημοκρατών και Ευρωκομουνιστών, από τη δεκαετία του 1970 και ύστερα, έχει ως εξής: Γιατί χρειαζόμαστε δικτατορία όταν έχουμε πλειοψηφία; Το επιχείρημα των κομμάτων του Ευρωκομμουνισμού -όπως του Βρετανικού, του Γαλλικού αλλά και του ντόπιου ΣΥΡΙΖΑ- είναι πως πλέον είναι μεγάλη η πιθανότητα να κερδηθεί η μεγάλη πλειοψηφία του λαού με το μέρος μιας αντι-μονοπωλιακής συμμαχίας (σήμερα αντι-μνημονιακής -θα μπορούσε να την πει κανείς και ‘αριστερή’ συμμαχία). Άρα, η δικτατορία του προλεταριάτου είναι μία ξεπερασμένη έννοια μιας και ο δημοκρατικός δρόμος στο σοσιαλισμό είναι πλέον εφικτός. Είδαμε αλλού πως το επιχείρημα αυτό στηρίζεται στην υπόθεση πως το 1% μας κυβερνά, οπότε ο ‘λαός’, ‘εμείς οι υπόλοιποι’, μπορούμε απλά να ‘ενωθούμε’ και να πάρουμε την εξουσία στα χέρια μας. Έτσι, αόριστα, μέσω της πλειοψηφίας που ήδη έχουμε, αρκεί να ψηφίσουμε στις αστικές εκλογές υπέρ της ‘λαϊκής κυριαρχίας’ -την οποία oi αστοί ήδη μας έχουν παραχωρήσει.

Η εξουσία, όμως, δεν βρίσκεται στα χέρια μιας ελίτ, του 1%. Η έννοια της δικτατορίας της αστικής τάξης είναι μαρξιστική έννοια και σημαίνει πως η εξουσία βρίσκεται στα χέρια της αστικής τάξης -ολόκληρης της τάξης, και όχι μόνο ενός μικρού ποσοστού αυτής της τάξης. Είναι οι καπιταλιστές στο σύνολό τους που πρέπει να ανατραπούν, όχι μόνο τα μονοπώλια. Δεν μπορεί να υπάρξει επαναφορά στον ‘ειδυλλιακό’ καπιταλισμό του κλασσικού φιλελευθερισμού μέσω της ανατροπής των ‘κακών’ μονοπωλίων, όπως δεν μπορεί να υπάρξει γυρισμός στο φεουδαρχικό τρόπο παραγωγής. Έχει μαλλιάσει η ξύλινή μας γλώσσα να το λέμε: Δεν είναι το μνημόνιο και δεν είναι ο νέο-φιλελευθερισμός. Η κρίση που βιώνουμε σήμερα είναι καπιταλιστική κρίση υπερπαραγωγής και υπερσυσσώρευσης. Είναι ο καπιταλισμός στο ανώτατό του στάδιο.

Ο ιμπεριαλισμός, το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, είναι οργανική εξέλιξη του καπιταλισμού και δε δέχεται πισωγυρίσματα. Δεν μπορεί να υπάρξει αναδιάρθρωση του συστήματος ώστε το ‘παρασιτικό’ χρηματιστικό κεφάλαιο να ‘ρυθμιστεί’ και να ‘περιοριστεί’ και να μπορέσουμε να ‘αναπτυχθούμε’ κρατώντας το ‘καλό, παραγωγικό’ βιομηχανικό κεφάλαιο. Όχι μόνο δεν αρκεί αλλά δεν είναι εφικτό να καταπολεμηθεί ο ‘καπιταλισμός των χρηματαγορών’, όπως οι ευρωκομουνιστές και ανάμεσά τους ο ΣΥΡΙΖΑ. Και αυτό γιατί ο καπιταλισμός των χρηματαγορών είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός. Τον καπιταλισμό ή θα τον δεχτείς όπως είναι -εκμετάλλευση, αναρχία στην παραγωγή και κρίσεις, ανεργία, φτώχεια, φασισμός,   ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι- ή θα τον απορρίψεις και θα συγκεντρώσεις όλες σου τις προσπάθειες και τη δύναμη για να την ανατροπή του και τη μετάβαση προς ένα σύστημα ανώτερο. Ένα σύστημα χωρίς εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο.

Ξεκαθαρίζουμε πως ιστορικό καθήκον της εργατικής τάξης και του πρωτοπόρου κόμματός της είναι η συγκρότηση της Λαϊκής Συμμαχίας σε συνθήκες δικτατορίας της αστικής τάξης, ώστε σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης ο ρόλος των πρωτοπόρων τμημάτων στους κρίσιμους και στρατηγικής σημασίας χώρους να είναι αποφασιστικός. Επαναλαμβάνουμε πως η έννοια της Λαϊκής Συμμαχίας περιλαμβάνει -πέρα από την ηγετική δύναμη της εργατικής τάξης- δυνάμεις καταπιεσμένων λαϊκών στρωμάτων, της φτωχής αγροτιάς, αυτοαπασχολουμένων στο λιανικό εμπόριο και τη βιοτεχνία, στον επισιτισμό, τον τουρισμό, στις επισκευές, στον καθαρισμό κλπ. Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο ‘Θεωρητικά ζητήματα στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ’ με αναφορά ακόμα και στα πιο προνομιούχα στρώματα των αυτοαπασχολούμενων και ανάλυση της συγκεκριμένης θέσης τους στην παραγωγή:

H παρατεταμένη και βαθιά κρίση επέφερε απότομη αλλαγή ακόμα και σε κλάδους που η αυτοαπασχόληση επιβίωνε με καλύτερους όρους, σε επαγγέλματα σχετιζόμενα με τις κατασκευές, τις επισκευές, νομικές και λογιστικές εργασίες. Όλο και περισσότερο προχωρά η ένταξη επιστημόνων ως μισθωτών στις μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις, που επεκτείνονται στις νομικές, λογιστικές, τεχνικές εργασίες, σε όλες τις εργασίες που σχετίζονται με την πρόληψη-αποκατάσταση της υγείας, τη μητρότητα, την υγεία και ασφάλεια στους χώρους εργασίας, τη Δημόσια Υγεία, τον Πολιτισμό και τον Αθλητισμό. Χαρακτηριστική είναι η τάση επιδείνωσης για σημαντικά τμήματα αυτοαπασχολούμενων επιστημόνων, έστω και αν έχουν καλύτερο εισόδημα και κυρίως μεγαλύτερη ελευθερία από τους μισθωτούς, ανταλλάσσοντας την εργασία τους με εισόδημα. Πρόκειται για τις κατά Μαρξ ‘υπηρεσίες’. Ένας αυτοαπασχολούμενος, π.χ. γιατρός προσφέρει την εργασία του (ιατρικές υπηρεσίες) και πληρώνεται από το εισόδημα του ασθενή. Αντίθετα ένας γιατρός μισθωτός σε μια καπιταλιστική επιχείρηση στον τομέα της υγείας προσφέροντας την ίδια ακριβώς εργασία πληρώνεται από το κεφάλαιο των ιδιοκτητών της καπιταλιστικής επιχείρησης (ανταλλαγή εργασίας με κεφάλαιο). Όλο και περισσότερο τμήματα αυτοαπασχολούμενων επιστημόνων (π.χ. μηχανικών, δικηγόρων, λογιστών κλπ.) μόνο τυπικά εμφανίζονται ως αυτοαπασχολούμενοι δουλεύοντας κατ’ αποκοπή για καπιταλιστικές επιχειρήσεις και αμειβόμενοι με δική τους απόδειξη είσπραξης. Αντικειμενικά και το δικό τους μεσοπρόθεσμο συμφέρον βρίσκεται στο δρόμο σύγκρουσης και ανατροπής των μονοπωλίων, της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, στο πλευρό της εργατικής τάξης για την κατάκτηση της εξουσίας.

Παραθέσαμε το απόσπασμα αυτό για να δείξουμε πως το εύρος και το περιεχόμενο της Λαϊκής Συμμαχίας καθορίζεται με βάση την ταξική ανάλυση των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών και τάσεων. Και βέβαια είναι αναγκαίο να παλέψουμε για τη μεγαλύτερη δυνατή Λαϊκή Συμμαχία. Αλλά η προσοχή μας πρέπει να στραφεί στην συγκεκριμένη ανάλυση των συγκεκριμένων σχέσεων (ανταγωνισμού ή μη), των συγκεκριμένων ταξικών συμφερόντων (κοινών ή διαφορετικών) μεταξύ της εργατικής τάξης και των υπολοίπων κοινωνικών στρωμάτων. Ανάλυση μέσα από το πρίσμα της ταξικής πάλης των συγκεκριμένων κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών και των τάσεων που διαμορφώνονται με βάση αυτές. Να έχουμε υπόψη μας ότι δεν είναι μόνο το 1% των εκμεταλλευτών που είναι αντιδραστικό και εχθρικό προς το κίνημα. Στην ταξικά διαχωρισμένη κοινωνία βρίσκονται στρώματα μεσαία και αντιδραστικά για τα οποία μιλά ο Λένιν όταν λέει:

Πίσω από τους κεφαλαιοκράτες εκμεταλλευτές βαδίζει μια μακρινή γραμμή από μικροαστούς, που η ιστορική πείρα πολλών δεκάχρονων τους παρουσιάζει σ’ όλες τις χώρες διστακτικούς και αμφίρροπους, σήμερα με το προλεταριάτο, αύριο τρομαγμένους από τις δυσκολίες της επανάστασης να πέφτουνε στον πανικό ύστερα από τις πρώτες ατυχίες ή μισοατυχίες των εργατών, να νευριάζουν, να χάνουν το κεφάλι τους, να κλαψουρίζουνε και να τρέχουν από το ένα στρατόπεδο στο άλλο, σαν τους μενσεβίκους μας και τους Εσέρους μας.

Είναι δύσκολη υπόθεση η ταξική πάλη και η ψευδαίσθηση ότι θα σχηματιστεί ένα τόσο ευρύ μέτωπο που θα κάνει τη μετάβαση ομαλή, και δυνατή εντός του πλαισίου της δικτατορίας της αστικής τάξης, μόνο αποπροσανατολιστική και αντιδραστική μπορεί να χαρακτηριστεί. Η δικτατορία του προλεταριάτου, η συντριβή του αστικού κράτους και η αντικατάστασή του από το προλεταριακό, είναι αναγκαία. Ξανά με τα λόγια του Λένιν:

Το πέρασμα από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό είναι μια ολόκληρη ιστορική εποχή. Όσο αυτή δε θάχει φτάσει στο τέρμα της, οι εκμεταλλευτές θα διατηρούν την ελπίδα μιας παλινόρθωσης κ’ η ελπίδα αυτή θα εκφραστεί με παλινορθωτικές απόπειρες. Ύστερα από μια πρώτη σοβαρή ήττα, οι εκμεταλλευτές που ανατράπηκαν και που δεν περιμένανε την ανατροπή τους, δεν την πίστευαν, και δεν την φαντάζονταν καν, διπλασιάζουν την ενεργητικότητά τους, το μανιασμένο πάθος τους, και ρίχνονται στην πάλη για να ξαναποχτήσουν τον χαμένο «παράδεισο».

Η δικτατορία του  προλεταριάτου είναι αναγκαία και η σχέση της με την εξασφάλιση της πλειοψηφίας είναι σχέση αληθινά διαλεκτική. Από τη μία, η εξασφάλιση της πλειοψηφίας δεν εξαρτάται από την εξασφάλιση της πλειοψηφίας των ψήφων στις εκλογές του αστικού κοινοβουλίου σε συνθήκες δικτατορίας του προλεταριάτου. Αυτή είναι θέση αντιδραστική και εδράζεται σε μηχανιστική αντίληψη της κοινωνίας και σχολαστικιστική ανάλυση αστικής πολιτικής ορολογίας. Αντίθετα, η δικτατορία του προλεταριάτου εξαρτάται από τις αντικειμενικές συνθήκες -κρίση, όξυνση αντιφάσεων, “οι κάτω” να μη θέλουν το παλιό και «οι πάνω» να μη μπορούν να ζουν και να κυβερνούν με τον παλιό τρόπο- και τις τάσεις που διαμορφώνονται, αλλά και από το βαθμό συνειδητοποίησης του επαναστατικού εργατικού-λαϊκού μετώπου που βασίζεται στη συγκεκριμένη ανάλυση των τάσεων και των συνθηκών αυτών.

Από την άλλη, το ότι μπορεί να υπάρξει πλειοψηφία δε σημαίνει ότι δεν είναι αναγκαία η συντριβή του αστικού κράτους. Η δυνατότητα εξασφάλισης πλειοψηφίας σε συνθήκες δικτατορίας της αστικής τάξης επ’ ουδενί δεν εξουδετερώνει την αναγκαιότητα του να συντρίψουμε το αστικό κράτος και να το αντικαταστήσουμε από προλεταριακό. Αυτή είναι και η ποιοτική διαφορά ανάμεσα στις θέσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος και των οπορτουνιστών (σοσιαλδημοκρατών, ευρωκομουνιστών, ή σοσιαλσωβινιστών).

Σε συνέντευξή της πριν τις εκλογές του Μάη του ’12 η ΓΓ του ΚΚΕ δήλωνε πως ακόμα και αν κερδίσουμε την πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές -αλλά να ξέρετε πως εμείς το μυαλό το έχουμε στο κεφάλι μας και αναγνωρίζουμε τις δυσκολίες να γίνει κάτι τέτοιο- τα μονοπώλια θα είναι ακόμα εκεί την επόμενη μέρα, η εξουσία θα εξακολουθεί να είναι στα χέρια των αστών. Οι συνθήκες θα είναι ακόμα συνθήκες δικτατορίας της αστικής τάξης.

Όποιος πιστεύει πως μπορούμε ‘να αλλάξουμε τον ρου των πραγμάτων, έστω και μόνον με την ανατροπή των μνημονιακών επιταγών’ πλανάται πλάνη οικτρά. Αυτός δεν είναι στόχος επαναστατικός, αλλά στόχος αλλαγής του προσωπικού της πολιτικής διαχείρισης. Το μνημόνιο είναι απλά μια μορφή πραγματοποίησης-εκτέλεσης των πολιτικών της ΕΕ που ωφελούν τα μονοπώλια της Ευρώπης. Ο ΣΥΡΙΖΑ, συγκεντρώνοντας στους κόλπους του όλες αυτές τις ‘τάσεις’ (σοσιαλδημοκρατών, ευρωκομουνιστών, ή σοσιαλσωβινιστών) και απορρίπτοντας την ανάγκη συντριβής της δικτατορίας της αστικής τάξης, αποκαλύπτει την πραγματική του φύση. Είναι ένα κόμμα που στοχεύει ξεκάθαρα στην πολιτική διαχείριση της ΑΣΤΙΚΗΣ εξουσίας. Είναι ένα κόμμα αντιδραστικό.

Ο ρους των πραγμάτων δεν αλλάζει τόσο εύκολα. Η επαναστατική αλλαγή είναι αποτέλεσμα της διαλεκτικής σχέσης μεταξύ -της ολότητας- των αντικειμενικών συνθηκών και του υποκειμενικού παράγοντα. Πέρα από τις αντικειμενικές συνθήκες της επαναστατικής κατάστασης χρειάζεται συνείδηση του χαρακτήρα εκμετάλλευσης των καπιταλιστικών σχέσεων και της αναγκαιότητας υπέρβασής του. Η επαναστατική πρακτική που στοχεύει στην υπέρβαση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής χρειάζεται συνειδητοποιημένη εργατική τάξη, συνειδητοποιημένα λαϊκά στρώματα σε Συμμαχία Λαϊκή, για την ανατροπή της δικτατορίας της αστικής τάξης. Η πλειοψηφία στις εκλογές του αστικού κοινοβουλίου δε σημαίνουν τίποτα μπροστά στην ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος, στην αφύπνιση των εργαζομένων και του ταξικά συνειδητοποιημένου λαού.