Ο Λένιν για τη δικτατορία του προλεταριάτου

Αποσπάσματα από το έργο ‘Η προλεταριακή επανάσταση και ο αποστάτης Κάουτσκι’

Σε συνέχεια της ενασχόλησης μας με την έννοια της δικτατορίας του προλεταριάτου και προτού ασχοληθούμε με την αστική νομικο-πολιτική θεωρία της ‘κατάστασης ανάγκης’, δημοσιεύουμε μία επιλογή από αποσπάσματα από την πολεμική του Λένιν ενάντια στο αστικό περιεχόμενο των σοσιαλδημοκρατικών θέσεων του Κάουτσκι, που πιστεύουμε πως είναι διαφωτιστική για τις θέσεις που θέλουμε να αναπτύξουμε. Εξάλλου, η κριτική αυτή σε οπορτουνιστικές θεωρίες που διαστρεβλώνουν το περιεχόμενο του μαρξισμού-λενινισμού δεν παύει να είναι επίκαιρη όσο ποτέ.

• Το ζήτημα της δικτατορίας του προλεταριάτου είναι το ζήτημα των σχέσεων ανάμεσα στο προλεταριακό και το αστικό κράτος, ανάμεσα στην προλεταριακή και την αστική δημοκρατία. Αυτό φαίνεται τόσο καθαρά, όσο κ’ η μέρα. Αλλά σα δάσκαλος που έχει καρφωθεί στα εγχειρίδια ιστορίας, γυρίζει πεισματικά ο Κάουτσκι τις πλάτες στον 20όν αιώνα, για να καταπιαστεί μόνο με το 18ο και, μέσα σε μια ατέλειωτη σειρά από παραγράφους, ξανακοσκινίζει για εκατοστή φορά, με απίστευτη ανία, όλες τις παλιές ιστορίες για τις σχέσεις της αστικής δημοκρατίας με τον απολυταρχισμό και τη φεουδαρχία.

Θα ‘λεγε κανείς αλήθεια, πως ξετυλίγει μια κουβαρίστρα χωρίς άκρη. Αυτό είναι να μην καταλαβαίνεις τίποτε από τις σχέσεις ανάμεσα στα πράγματα! Και δε μπορούμε παρά να χαμογελάσουμε με τις προσπάθειες που καταβάλλει ο Κάουτσκι για ν’ αποδείξει πως υπάρχουν άνθρωποι που κηρύχνουν την «περιφρόνηση προς τη δημοκρατία», (σ. 11) κτλ. Με τέτοιες αερολογίες ο Κάουτσκι πάει να θολώσει και να μπερδέψει τη συζήτηση, βάζοντας το ζήτημα, σα φιλελεύθερος που είναι, πάνω στο επίπεδο της δημοκρατίας γενικά και όχι της αστικής δημοκρατίας. Αποφεύγει ακόμα την ακριβή αυτή έννοια που έχει βγει από την ταξική πάλη και προσπαθεί να μιλήσει για «προσοσιαλιστική» δημοκρατία. Ο λογόμυλός μας γέμισε σχεδόν το τρίτο της μπροσούρας του, 20 σελίδες στις 63, με φλυαρία που δε μπορεί να γίνει πιο ευχάριστη στην αστική τάξη, αφού ισοδυναμεί με φτιασίδωμα της αστικής δημοκρατίας και αφήνει στη σκιά το ζήτημα της προλεταριακής επανάστασης.

• Ακούστε τι γράφει ο Κάουτσκι:

«Ο Μαρξ παράλειψε δυστυχώς να δείξει με περισσότερες λεπτομέρειες πώς... φαντάζεται αυτή τη δικτατορία». (Να ένα τυπικό ψέμα αποστάτη γιατί ο Μαρξ και ο Έγκελς δώσανε ίσα - ίσα μιαν ολόκληρη σειρά από πολύ πιο λεπτομερειακά στοιχεία, που αφήνει σκόπιμα κατά μέρος ο επαγγελματίας μας μαρξιστής). «...Κατά γράμμα, η λέξη δικτατορία σημαίνει κατάργηση της δημοκρατίας. Αναμφισβήτητα όμως, παρμένη κατά γράμμα η λέξη αυτή, σημαίνει επίσης εξουσία ενός μονάχα ατόμου, που δε δεσμεύεται από κανένα νόμο. Προσωπική εξουσία, που διακρίνεται από το δεσποτισμό, όχι σα μόνιμος κρατικός θεσμός, μα σαν έσχατο μεταβατικό μέτρο.

Η έκφραση “δικτατορία του προλεταριάτου” –δηλαδή δικτατορία όχι ενός μονάχα ατόμου, μα μιας μονάχα τάξης– αποδείχνει κιόλας πως δεν είχε υπ’ όψη του εδώ ο Μαρξ τη δικτατορία με την κυριολεκτική έννοια της λέξης.

• Κυριολεκτικά –γράφει– η λέξη δικτατορία σημαίνει κατάργηση της δημοκρατίας».

Πρώτα - πρώτα αυτό δεν είναι ορισμός. Αν ήθελε ν’ αποφύγει ο Κάουτσκι να καθορίσει την έννοια της δικτατορίας, ποιός ο λόγος να διαλέξει αυτόν τον τρόπο να πλησιάσει το ζήτημα;

Δεύτερο, είναι καθαρά ψεύτικος. Είναι πολύ φυσικό να μιλάει ένας φιλελεύθερος για «δημοκρατία» γενικά. Ο μαρξιστής όμως δε θα ξεχάσει ποτέ να ρωτήσει: «για ποιά τάξη;». Ο καθένας ξέρει λ.χ. –και ο «ιστορικός» Κάουτσκι το ξέρει επίσης– ότι οι εξεγέρσεις ή ακόμα τα μεγάλα κινήματα των σκλάβων της αρχαιότητας δείχνουνε πραγματικά πως βάση του αρχαίου κράτους είτανε η δικτατορία των δουλοκτητών. Μήπως αυτή η δικτατορία καταργούσε τη δημοκρατία ανάμεσα στους δουλοκτήτες, την καταργούσε γι’ αυτούς; Όλος ο κόσμος ξέρει πως όχι.

Ο «μαρξιστής» Κάουτσκι είπε έναν τερατώδη παραλογισμό και μια ψευτιά, γιατί «ξέχασε» την ταξική πάλη.

Για να μεταβάλουμε τη φιλελεύθερη και ψεύτικη αυτή άποψη σε μαρξική και αληθινή άποψη, πρέπει να πούμε: δικτατορία δε σημαίνει αναγκαστικά καταστροφή της δημοκρατίας για την τάξη που πραγματοποιεί τη δικτατορία πάνω στις άλλες τάξεις, μα σημαίνει αναγκαστικά καταστροφή (ή ουσιαστικό περιορισμό, που είναι επίσης μια μορφή καταστροφής) της δημοκρατίας σε βάρος ή εναντία στην τάξη που πάνω της ασκείται η δικτατορία.

• Ας εξετάσουμε την ακόλουθη φράση του Κάουτσκι:

«...Εννοείται όμως, πως η λέξη αυτή παρμένη κατά γράμμα σημαίνει επίσης εξουσία ενός μονάχα ατόμου που δε δεσμεύεται από κανένα νόμο...».

Η δικτατορία είναι εξουσία που στηρίζεται άμεσα στη βία και δε δεσμεύεται από κανένα νόμο.

Η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου είναι μια εξουσία που κατακτήθηκε και διατηρήθηκε με τη βία που χρησιμοποιεί το προλεταριάτο ενάντια στην αστική τάξη –εξουσία που δε δεσμεύεται από κανένα νόμο.

Πρώτα-πρώτα ο Κάουτσκι έκανε μια μπαγαποντιά, υποστηρίζοντας, πράμα εντελώς παράλογο, πως η κυριολεκτική έννοια της λέξης δικτατορία είναι δικτατορία ενός μονάχα ατόμου· ξεκινώντας κατόπι απ’ αυτήν την πλαστογράφηση διακηρύχνει πως, κατά συνέπεια, η έκφραση δικτατορία του προλεταριάτου δεν έχει στο Μαρξ την κυριολεκτική της έννοια, ότι δικτατορία δε σημαίνει εφαρμογή της επαναστατικής βίας, μα «ειρηνική κατάκτηση της πλειοψηφίας κάτω από την αστική δημοκρατία» (προσέξτε το καλά αυτό).

Πρέπει να κάνουμε διάκριση, βλέπετε, μεταξύ «κατάστασης» και «μορφής κυβέρνησης». Εκπληκτικά βαθιά διάκριση, ακριβώς σα να κάναμε διάκριση μεταξύ της κατάστασης ή του είδους της βλακείας ενός ανθρώπου που δε δουλεύει το μυαλό του και της μορφής της βλακείας του.

Ο Κάουτσκι έχει ανάγκη να παρουσιάσει τη δικτατορία σα μια «κατάσταση κυριαρχίας» (είναι κατά γράμμα η έκφραση που μεταχειρίζεται στη σελίδα 21), γιατί εξαφανίζεται έτσι η επαναστατική βία, γιατί εξαφανίζεται η βίαιη επανάσταση.

Η «κατάσταση κυριαρχίας» είναι μια κατάσταση που μέσα της βρίσκεται κάθε πλειοψηφία κάτω ...από τη δημοκρατία. Χάρη σ’ αυτή τη δόλια ταχυδακτυλουργία, η επανάσταση εξαφανίζεται με τη μεγαλύτερη ευκολία.

Η ψευτιά τούτης της διάκρισης μεταξύ «κατάστασης» και «μορφής κυβέρνησης» είναι ολοφάνερη. Πρέπει να είναι κανένας τρεις φορές βλάκας για να μπορεί να μιλάει εδώ για μορφή κυβέρνησης, αφού και ο τελευταίος μαθητάκος ξέρει πως μοναρχία και δημοκρατία είναι δυο μορφές κυβέρνησης πολύ διαφορετικές. Ο κ. Κάουτσκι έχει ανάγκη να αποδείξει πως οι δυο αυτές μορφές κυβέρνησης, όπως κι όλες οι προσωρινές μορφές κυβέρνησης στο καπιταλιστικό σύστημα, δεν είναι παρά παραλλαγές του αστικού κράτους, δηλαδή της δικτατορίας της αστικής τάξης! 

Είναι φανερό πως δε μπορούμε να μιλάμε για «καθαρή δημοκρατία» όσο υπάρχουν διαφορετικές τάξεις, εκτός πια αν κοροϊδεύουμε την κοινή λογική και την ιστορία. Μονάχα για ταξική δημοκρατία μπορούμε να μιλάμε. Ας πούμε σε παρένθεση πως «καθαρή δημοκρατία» δεν είναι μόνο μια φράση αμαθούς που δεν καταλαβαίνει τίποτα από ταξική πάλη, ούτε από τη φύση του κράτους, αλλά και μια φράση τρεις φορές κούφια, γιατί στην κομμουνιστική κοινωνία η δημοκρατία, αφού εκφυλιστεί και γίνει συνήθεια, θα σβήσει χωρίς να έχει υπάρξει ποτέ «καθαρή δημοκρατία»).

Η «καθαρή δημοκρατία» δεν είναι παρά υποκριτική φράση φιλελεύθερου, προορισμένη να εξαπατήσει τους εργάτες. Η ιστορία ξέρει μονάχα την αστική δημοκρατία που αντικατέστησε το φεουδαλισμό και την προλεταριακή δημοκρατία που θ’ αντικαταστήσει την αστική.

• Πάρτε τους θεμελιακούς νόμους των σύγχρονων κρατών, πάρτε τις κυβερνήσεις τους, πάρτε τις ελευθερίες συγκέντρωσης ή τύπου, πάρτε την «ισότητα των πολιτών απέναντι στο νόμο» και θα δείτε σε κάθε σας βήμα την πολύ γνωστή σε κάθε τίμιο και συνειδητό εργάτη αστική δημοκρατία. Δεν υπάρχει κράτος, ακόμα και το πιο δημοκρατικό, που να μην έχει στο Σύνταγμά του κάποια χαραμάδα ή επιφύλαξη που να παρέχει στην αστική τάξη το μέσο να ρίχνει το στρατό ενάντια στους εργάτες, να κηρύχνει το στρατιωτικό νόμο κτλ., «εις περίπτωσιν διασαλεύσεως της τάξεως», δηλαδή στην παραμικρή απόπειρα της εκμεταλλευόμενης τάξης ν’ αποτινάξει τη σκλαβιά της και να προσπαθήσει να εξασφαλίσει μιαν ανθρώπινη ζωή. Ο Κάουτσκι φτιασιδώνει ξεδιάντροπα την αστική δημοκρατία και δε βγάζει λέξη για τα κατασταλτικά μέτρα που παίρνονται λ.χ. από τους πιο φιλελεύθερους και τους πιο δημοκρατικούς αστούς της Αμερικής και της Ελβετίας εναντίον των απεργών.

• Τί χρειάζεται λοιπόν η δικτατορία, τη στιγμή, που έχουμε την πλειοψηφία;

Ο Μαρξ και ο Έγκελς μας εξηγούν:

Για να τσακίσουμε την αντίσταση της αστικής τάξης. 

Για να τρομοκρατήσουμε τους αντιδραστικούς.

Για να διατηρήσουμε τη δύναμη του οπλισμένου λαού ενάντια στην αστική τάξη.

Για να μπορέσει το προλεταριάτο να καταστείλει με τη βία τους αντιπάλους του.

Ο Κάουτσκι δεν καταλαβαίνει τίποτα απ’ όλες αυτές τις εξηγήσεις. Συνεπαρμένος από την «καθαρή δημοκρατία» που δε βλέπει τον αστικό της χαρακτήρα, υποστηρίζει με μιαν «ωραία λογική» πως η πλειοψηφία δεν έχει ανάγκη να τσακίσει την αντίσταση της μειοψηφίας, να την χτυπήσει με τη βία, της φτάνει να περιορίσει τις απομονωμένες περιπτώσεις παραβίασης της δημοκρατίας. Καταγοητευμένος με την «καθαρή» δημοκρατία ο Κάουτσκι διαπράττει από απροσεξία το ίδιο λαθάκι που κάνουν πάντα όλοι οι αστοί δημοκράτες: παίρνει για πραγματική ισότητα την τυπική ισότητα, που δεν είναι παρά ψέμα και υποκρισία κάτω από το καπιταλιστικό καθεστώς. Μικροπράματα!

Ο εκμεταλλευτής δε μπορεί να είναι ίσος με τον εκμεταλλευόμενο.

Η αλήθεια αυτή που είναι τόσο δυσάρεστη στον Κάουτσκι, αποτελεί την ίδια την ουσία του σοσιαλισμού.

Άλλη αλήθεια: δε μπορεί να υπάρχει αληθινή, πραγματική ισότητα, αν δεν εκμηδενιστεί κάθε δυνατότητα εκμετάλλευσης μιας τάξης από μιαν άλλη.

• Το πέρασμα από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό είναι μια ολόκληρη ιστορική εποχή. Όσο αυτή δε θάχει φτάσει στο τέρμα της, οι εκμεταλλευτές θα διατηρούν την ελπίδα μιας παλινόρθωσης κ’ η ελπίδα αυτή θα εκφραστεί με παλινορθωτικές απόπειρες. Ύστερα από μια πρώτη σοβαρή ήττα, οι εκμεταλλευτές που ανατράπηκαν και που δεν περιμένανε την ανατροπή τους, δεν την πίστευαν, και δεν την φαντάζονταν καν, διπλασιάζουν την ενεργητικότητά τους, το μανιασμένο πάθος τους, και ρίχνονται στην πάλη για να ξαναποχτήσουν τον χαμένο «παράδεισο». Πίσω από τους κεφαλαιοκράτες εκμεταλλευτές βαδίζει μια μακρινή γραμμή από μικροαστούς, που η ιστορική πείρα πολλών δεκάχρονων τους παρουσιάζει σ’ όλες τις χώρες διστακτικούς και αμφίρροπους, σήμερα με το προλεταριάτο, αύριο τρομαγμένους από τις δυσκολίες της επανάστασης να πέφτουνε στον πανικό ύστερα από τις πρώτες ατυχίες ή μισοατυχίες των εργατών, να νευριάζουν, να χάνουν το κεφάλι τους, να κλαψουρίζουνε και να τρέχουν από το ένα στρατόπεδο στο άλλο..., σαν τους μενσεβίκους μας και τους Εσέρους μας.