Τα πολλαπλά προσωπεία του οπορτουνισμού

Τα πολλαπλά προσωπεία των αστών εκφράζονται στις πολιτικές και ιδεολογικές θέσεις του οπορτουνισμού. Είδαμε πρόσφατα πως στο οπορτουνιστικό μόρφωμα του ΣΥΡΙΖΑ, που στοχεύει να είναι ο διάδοχος στην πολιτική διαχείριση της εξουσίας που ανήκει στην αστική τάξη, χώρεσαν ένας σοσιαλδημοκράτης και ‘μνημονιακός’ υποψήφιος, μαζί με έναν υποψήφιο χρυσαυγίτικων απόψεων. Στο καρναβάλι του ΣΥΡΙΖΑ οι μάσκες είναι πολλές και όλοι οι καλοί χωράνε για να πετύχουνε το ευρύτερο δυνατό ποσοστό και να κάνουνε ‘κυβέρνηση αριστεράς’. Η αστική πολιτική και η στήριξη της υγιούς επιχειρηματικότητας και του ΣΕΒ, παίρνουν ανάλογα με την περίσταση το προσωπείο οπορτουνιστικών ‘αριστερών’ αιτημάτων. Αναρχικοί, σοσιαλδημοκράτες, ευρωκομουνιστές, σοσιαλσωβινιστές, ενίοτε και χρυσαυγίτες, όλοι χωράνε στις συνιστώσες.

Η στάση απέναντι στον οπορτουνισμό είναι η στάση απέναντι στην αστική τάξη της χώρας μας. Ο οπορτουνισμός είναι πολυπρόσωπος και ανακυκλώνεται. Δεν είναι τυχαίο ότι ‘αριστερές’ είτε ‘δεξιές’ εκδηλώσεις του οπορτουνισμού που εμφανίστηκαν πριν από μια εκατονταετία επανεμφανίζονται στις μέρες μας. Για παράδειγμα, οι θέσεις του Κάουτσκι για τη δικτατορία του προλεταριάτου, η απόκρυψη του ταξικού περιεχομένου του όρου αυτού, είναι ίδιες και απαράλλακτες με τις θέσεις που προβάλλονται από τη Jodi Dean περί αντικατάστασης του όρου δικτατορία του προλεταριάτου από τον όρο λαϊκή κυριαρχία. Η σοσιαλδημοκρατία της Β’ Διεθνούς και ο σοσιαλσωβινισμός του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου επαναλαμβάνονται στα αιτήματα για ‘κυβέρνηση αριστεράς’ που θα ‘αλλάξει τον ρου της ιστορίας’ μέσω μεταρρυθμίσεων, και στο αίτημα για σεισάχθεια και για την σωτηρία του Λαού και την αναγέννηση της Χώρας, αντίστοιχα.

Δε λείπουν στις μέρες μας και οι ‘αριστερές’ εκδηλώσεις του οπορτουνισμού: αναρχικοί, αναρχοαυτόνομοι, αντιεξουσιαστές, και νέο-τροτσκιστές, λάτρεις του Κορνήλιου Καστοριάδη και της ‘αυτονομίας’, του ‘αυτεξούσιου’ και της ‘αυτοδιαχείρισης’. Οι αναρχο-αυτόνομοι λάτρεις του Καστοριάδη εστιάζουν στα ‘πολιτικά’ αυτά αιτήματα, απορρίπτοντας τη σχέση τους με τις οικονομικές συνθήκες που καθορίζονται από τον κοινωνική σχέση του τρόπου παραγωγής, αρνούμενοι την μαρξιστική ανάλυση με βάση την ταξική πάλη. Γι αυτό και οι λύσεις που προτείνουν στη σημερινή οικονομική κρίση του καπιταλισμού ουδεμία σχέση έχουν με την ανάλυση των αντιθέσεων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και της νομοτέλειας των καπιταλιστικών κρίσεων υπερπαραγωγής. Οι λύσεις αυτές είναι αποπροσανατολιστικές, και ως εκ τούτου, αντιδραστικές -πχ. λύσεις τύπου ΒΙΟΜΕ. Πίσω από τις ‘αυτοδιαχειριστικές’ κορώνες σοσιαλδημοκρατικής ρητορείας ξεπροβάλλει η πραγματική στόχευση της ‘κυβερνώσας Αριστεράς’: στήριξη με κάθε τρόπο της ‘υγιούς’ επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής καπιταλιστικής οικονομίας.

Οι αποπροσανατολιστικές αυτές προτάσεις είναι για να βαυκαλιζόμαστε και όχι μόνο δεν αποτελούν ‘ρήγματα’ στην καπιταλιστική οικονομία, αλλά αντίθετα αποτελούν μπαλώματα στις δυσκολίες διαχείρισης κι ενσωμάτωσης που νομοτελειακά δημιουργεί η οικονομική κρίση. Αποτελούν μπαλώματα τα οποία εμποδίζουν τη δημιουργία πραγματικών ρηγμάτων. Και αυτό γιατί είναι βολικό για το σύστημα της εκμετάλλευσης να μην αμφισβητείται ριζικά ως τέτοιο. Καλλιεργείται μαζικά η άποψη ότι ο εργάτης μπορεί να γίνει συλλογικός εργοδότης, ούτως ώστε ο εργάτης να μην παλέψει με στόχο την κοινωνική ιδιοκτησία των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής. Και οι ‘αριστεροί’ αυτοί οπορτουνιστές κατηγορούν το Κομμουνιστικό Κόμμα ως αντιδραστικό, το μοναδικό κόμμα που στηρίζει τις πολιτικές και τακτικές του επιλογές στην εφαρμογή του επιστημονικού κομμουνισμού και στην μαρξιστική-λενινιστική ανάλυση της ταξικά διαιρεμένης κοινωνίας και των αντιθέσεών της, με στρατηγικό στόχο την ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων εκμετάλλευσης.

Το καθήκον του κομμουνιστή είναι να αναδεικνύει την ταξική ρίζα του οπορτουνισμού, τη βαθύτερη αιτία, και τους λόγους ανάπτυξής του. Ο Λένιν στο βιβλίο ‘Ιμπεριαλισμός, το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού’ μιλά για την οικονομικο-κοινωνική ρίζα του οπορτουνισμού. Το φαινόμενο αυτό για τον Λένιν είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη φύση του ιμπεριαλισμού. Ο ιμπεριαλισμός δημιουργεί τις συνθήκες ώστε το μονοπωλιακό κεφάλαιο να μπορεί να διαθέτει ένα μέρος της υπεραξίας που αποσπά από την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης για την εξαγορά ενός τμήματός της που γίνεται το κοινωνικό στήριγμα του ιμπεριαλισμού. Εξάλλου, ο μονοπωλιακός καπιταλισμός συνεπάγεται την κοινωνικοποίηση της παραγωγής και την προλεταριοποίηση μεσαίων στρωμάτων που μεταφέρουν τις αστικές τους προλήψεις, συνήθειες και νοοτροπίες. Το στρώμα των αστοποιημένων εργατών, η εργατική αριστοκρατία -που στη χώρα μας ενισχύθηκε και μέσω των μηχανισμών διαχείρισης κοινοτικών προγραμμάτων- και οι μικροαστικές τους αντιλήψεις είναι όχι μόνο το προστατευτικό μαξιλαράκι των αστών αλλά και το επιτελικό προσωπικό στο στόχο του αποπροσανατολισμού και παρεμπόδισης του εργατικού κινήματος.

‘Ο οπορτουνισμός εκδηλώνεται πάνω σε καμπές που οι εξελίξεις, οι ανάγκες απαιτούν προσαρμογή της τακτικής του κινήματος στις νέες συνθήκες’. Σε συνθήκες εκδήλωσης καπιταλιστικής κρίσης, πολιτικής αστάθειας και επαναστατικής ανόδου, ο οπορτουνιστής δίνει ξεκάθαρη απάντηση στα ερωτήματα: Με το Κεφάλαιο ή με την εργατική τάξη; Διαιώνιση των καπιταλιστικών σχέσεων εκμετάλλευσης ή ολική ρήξη και πάλη για την ανατροπή τους; Η απάντησή του είναι: με το Κεφάλαιο. Γιατί τρίτος δρόμος δεν μπορεί να υπάρξει και οι μεσοβέζικες λύσεις των μεταρρυθμίσεων -ειδικά σε μία περίοδο που το Κεφάλαιο λόγω κρίσης λυσσομανά- βάζουν εμπόδια στον απεγκλωβισμό δυνάμεων της εργατικής τάξης. Η οπορτουνιστική πολιτική γραμμή, η γραμμή της ενότητας της αριστεράς, της συμμαχίας με στόχο μια αριστερή κυβέρνηση είναι γραμμή ενσωμάτωσης.

Σε επόμενη ανάρτηση θα αναφερθούμε στα συγκοινωνούντα δοχεία των θεωρητικών της αντεπανάστασης, των οποίων οι μορφές είναι πολλές και ποικίλες. Η ουσία είναι όμως είναι μία: η αντίδραση. Όπως γράφτηκε σε άλλο ιστολόγιο ο βασικός νόμος της σοσιαλδημοκρατίας ως μορφής της αντεπανάστασης είναι ο εξής: η σοσιαλδημοκρατία δεν είναι παρά η μεταμόρφωση ενός "δεν θέλω" σε ένα "δεν μπορώ", η αντικατάσταση της έλλειψης βούλησης από μια ψευδοαντικειμενικότητα που δήθεν υπαγορεύει αυτοκρατορικά και μονοσήμαντα κάθε βούληση. Ο οπορτουνισμός, όμως, είναι δι-πρόσωπος. Η τάση απογοήτευσης, συμβιβασμού με τις δυσκολίες, απολυτοποίησης των αποτυχιών, και παραίτησης από την επαναστατική πάλη, συνοδεύεται από την αντίθετη τάση, της υποτίμησης των δυσκολιών, της υπερτίμησης επιτυχιών, της υποτίμησης της συνθετότητας και του μακρόχρονου της πάλης.

Και αυτές οι δύο βασικές τάσεις, παραμορφώνονται και μεταλλάσσονται εξελισσόμενες στη σωρεία των ακόλουθων αντιδραστικών θέσεων -μεταξύ άλλων.

• υπέρβαση του κομμουνιστικού κινήματος, επανεφεύρεση του μαρξισμού-λενινισμού, επικαιροποίηση της κομμουνιστικής ορολογίας  
• αποθέωση της ΕΕ, ανάγκη εκσυγχρονισμών στον καπιταλισμό, ανάγκη για κεϋνσιανή μορφή αστικής διαχείρισης
• ταξική συμφιλίωση, αποθέωση των μεταρρυθμίσεων, του κυβερνητισμού και άρνηση της επανάστασης ως ανεδαφικής
• αμφισβήτηση του ρόλου της εργατικής τάξης -της έννοιας και του εύρους της- η οποία είτε περιορίζεται στους χειρώνακτες εργάτες (οι οποίοι είναι μειοψηφία στο μετα-φορντικό μοντέλο), είτε διευρύνεται σε μισθωτούς που δεν πωλούν εργατική δύναμη στο κεφάλαιο (θέση για την ‘επανάσταση’ των μάνατζερς)
• ‘αριστερή’ απόρριψη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και του κομμουνιστικού κινήματος του 20^ου αιώνα με ταυτόχρονη διαπραγμάτευση με τη σοσιαλδημοκρατία και επίθεση σε συνεπή ΚΚ για σεχταρισμό
• προτροπή για σχηματισμό αντι-νεοφιλελεύθερου και αντι-μνημονιακού μετώπου, που οδηγεί σε ενσωμάτωση και συμβιβασμό με την αστική πολιτική μέσω της αναγωγής των προβλημάτων (κρίση, ανεργία) σε ψευτο-διλλήματα (μνημόνιο ή όχι, ευρώ ή δραχμή)

Οι παραπάνω οπορτουνιστικές θέσεις συμπυκνώνονται στο ζητούμενο των οπορτουνιστών, με τις ευλογίες της αστικής τάξης, για σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις, για ‘κυβέρνηση αριστεράς’, δηλαδή, ουσιαστικά για πολιτική διαχείριση της αστικής εξουσίας. Οι θέσεις αυτές είναι ανεκτές από την εξασθενημένη αστική τάξη ακριβώς επειδή ξεγελούν τους εργάτες σχετικά με τον αληθινό ταξικό χαρακτήρα του κράτους.

Οι μορφές είναι πολλές, τα προσωπεία του οπορτουνισμού είναι πολλαπλά. Η ουσία είναι πως η πάλη με τον οπορτουνισμό πρέπει να διεξάγεται με την ίδια μαχητικότητα από τους κομμουνιστές, όπως και η πάλη ενάντια στην αστική τάξη .