Κακός καπιταλισμός ή κακοί καπιταλιστές;

Δεν πέρασε ούτε ένας χρόνος από την κατάρρευση εννιαώροφου κτιρίου του συγκροτήματος Rana Plaza στο Μπαγκλαντές που κόστισε τη ζωή σε περισσότερα από 1100 άτομα και έστειλε σακατεμένους στο νοσοκομείο πάνω από 2000 εργάτες 

Δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε που άλλο εργοστάσιο ρούχων στην ίδια χώρα πήρε φωτιά με αποτέλεσμα να καεί ζωντανός παρόμοιος αριθμός εργατών διότι το εργοστάσιο δεν διέθετε εξόδους κινδύνου. Στις ΗΠΑ λίγους μήνες πριν πήρε φωτιά εργοστάσιο λιπασμάτων το οποίο βρίσκονταν, άκουσον, άκουσον, στις παρυφές της πόλης και δίπλα από δημοτικό σχολείο με αποτέλεσμα να κινδυνεύσουν να καούν μικρά παιδιά. Σήμερα πληροφορούμαστε από τον 902 πως και άλλο εργοστάσιο στις ΗΠΑ πήρε φωτιά και διερευνούνται οι συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτή μπήκε

Συχνά επίσης διαβάζουμε στον τύπο για τις απάνθρωπες συνθήκες που δουλεύουν οι εργαζόμενοι στις Ασιατικές χώρες. 

Διαβάζουμε πως στα εργοστάσια της Apple στην Ασία οι εργαζόμενοι αυτοκτονούν λόγω των εξαντλητικών ωραρίων εργασίας πηδώντας τις νύχτες από τα παράθυρα, μαθαίνουμε πως οι συνθήκες εργασίας είναι φρικιαστικές και οι αμοιβές τέτοιες που είναι αμφίβολο εάν το μηνιάτικο που παίρνουν φτάνει να καλύψουν τις ανάγκες μιας μέρας.

Μαθαίνουμε πράγματα με τα οποία μπορούμε να οριοθετήσουμε τον πολιτισμό που διέπει τον καπιταλισμό ως οικονομικό σύστημα και μπορούμε να φωνάξουμε με βεβαιότητα πως αυτό το σύστημα είναι το πιο βάρβαρο, το πιο αντιδραστικό και το πιο εκμεταλλευτικό από τα πολιτικά – οικονομικά συστήματα που επικράτησαν έως τώρα.

Πολλοί πάνω σε αυτή την άποψη μπορεί να διατυπώσουν ενστάσεις και να υποστηρίξουν πως δεν είναι ο καπιταλισμός αυτός κάθε αυτός που είναι βάρβαρος  και τόσο τρομακτικά εκμεταλλευτικός αλλά για αυτές τις αθλιότητες ενδεχομένως να ευθύνονται κάποιοι ‘’ψυχανόμαλοι’’ καπιταλιστές που ηδονίζονται να ταλαιπωρούν και να δολοφονούν τους εργάτες τους. Άρα φταίνε κάποιες κακές μονάδες που συκοφαντούν ένα κατά τα άλλα καλό και ανθρώπινο οικονομικό- πολιτικό σύστημα.

Αυτή η άποψη όπως θα αντιλαμβάνεστε είναι αστεία και δεν μπορεί να αντέξει ούτε στην ελάχιστη κριτική.

Ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής από την φύση του αλλά και οι συνθήκες ενός τρομακτικού ανταγωνισμού μεταξύ των καπιταλιστών δημιουργεί αυτή την εργασιακή εικόνα που ξέρουμε. Όσο καλός και να είναι ο καπιταλιστής για να επιβιώσει στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα θα πρέπει θα ξεζουμίσει μέχρις θανάτου, καμιά φορά, τους εργάτες του. Εάν δεν το κάνει πιθανότατα δεν θα παραμείνει ζωντανός ο ίδιος ως καπιταλιστής και θα δούμε αμέσως πιο γιατί.

Στον καπιταλισμό όπως πολύ καλά γνωρίζουμε αντικειμενικός σκοπός είναι το κέρδος και μόνο αυτό. Η μαθηματική έκφραση του κέρδους, όπως περιγράφεται από τον Κάρολο Μάρξ στο κεφάλαιο είναι

                                   

                                 κ =υ/Κ

όπου κ= κέρδος, υ= υπεραξία ( δηλαδή η επιπλέον του μισθού εργασία που θα εκτελέσει ο εργάτης και που θα καρπωθεί πλήρως ο καπιταλιστής), Κ = συνολικό κεφάλαιο που θα δαπανήσει ο καπιταλιστής και το οποίο χωρίζεται σε σταθερό ( σ )που είναι πάνω κάτω οι υποδομές, κτίρια, μηχανές κτλ και μεταβλητό ( μ ) που χοντρικά αντιστοιχεί στους μισθούς. Άρα λοιπόν με βάση τα παραπάνω ο τύπος γίνεται

                              κ = υ/ σ+μ

Για να δούμε τώρα τι επιπτώσεις έχει αυτός ο μαθηματικός τύπος στην πραγματική ζωή. Ένας λοιπόν καπιταλιστής σύμφωνα με τα παραπάνω για να αυξήσει το κέρδος του θα πρέπει είτε να αυξήσει τον αριθμητή είτε να μειώσει τον παρανομαστή είτε και τα δύο μαζί. Αυξάνω τον αριθμητή, δηλαδή την υπεραξία, σημαίνει με λίγα λόγια πως επιμηκύνω τον εργάσιμο χρόνο στο μέγιστο δυνατό που μου επιτρέπουν οι σωματικές δυνάμεις των εργατών μου και μειώνω στο ελάχιστο που μπορώ τον εργάσιμο χρόνο που θα τους πληρώσω. Δηλαδή  τους βάζω να δουλέψουν αντί για 8 ώρες που δούλευαν 12 ώρες και εκεί που τους πλήρωνα τις 6 ώρες τώρα θα τους πληρώνω τις 3 ώρες άρα η υπεραξία μου εκεί που ήταν 2 ώρες/εργάτη ανά ημέρα εκτινάζεται στις 9 ώρες ανά εργάτη τη μέρα. Μήπως σας θυμίζει κάτι αυτό; Μήπως στην Κίνα και την Ινδία κάνουν ακριβώς τα ίδια πράγματα; Μήπως και στην Ελλάδα αλλά και σε όλη σιγά σιγά τη Δύση δεν το παρατηρείτε ως φαινόμενο με την κατάργηση των εργασιακών σχέσεων, την πλήρη ελαστικοποίηση του ωραρίου και την καταβαράθρωση των μισθών;

Πάμε τώρα να δούμε τι σημαίνει μειώνω τον παρανομαστή προκειμένου να μεγιστοποιήσω το κέρδος. Ελαττώνω τον παρανομαστή σημαίνει κατ αρχάς μειώνω το σταθερό κεφάλαιο. Η μείωση του σταθερού κεφαλαίου, ως ένα αναγκαστικό έξοδο για τον κεφαλαιοκράτη, επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους, ένας από τους οποίους είναι η δημιουργία φτηνών υποδομών αντί για ασφαλείς και ανθρώπινες υποδομές.

Φτηνές υποδομές σημαίνει δεν φροντίζω για πυρασφάλεια, δεν φροντίζω για εξόδους κινδύνου σε περιπτώσεις πυρκαγιάς σεισμού κτλ, δεν φροντίζω για κλιματισμό ώστε οι εργαζόμενοι να μην παγώνουν τον χειμώνα και υποφέρουν από τη ζέστη το καλοκαίρι. Φθηνές επίσης υποδομές σημαίνει να μην φροντίζω να τοποθετώ φίλτρα και βιολογικούς καθαρισμούς ώστε να προστατεύω το περιβάλλον από τα απόβλητα μου, επίσης σημαίνει πως δεν επιδιώκω στέρεες κτιριακές υποδομές αλλά φθηνές και πολλά άλλα.

Όλα τα παραπάνω διαπιστώνουμε πως συμβαίνουν καθημερινά και μάλιστα σε ολοένα και αυξανόμενο βαθμό και αντί να αναδεικνύουμε την πραγματική αιτία που τα προκαλεί και τα τρέφει, δηλαδή τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής προσπαθούμε να τα φορτώσουμε μεμονωμένα στους δήθεν αναίσθητους και σκληρούς καπιταλιστές. Αυτό το συνειδητό ψέμα έντεχνα διαρρέει από την αστική προπαγάνδα διότι προτιμά να θυσιάσει ένα δύο καπιταλιστές από το να αμφισβητηθεί ο καπιταλισμός συνολικά ως παραγωγικό σύστημα

Κλείνοντας θα ήθελα να συμπληρώσω πως εάν κάποιος καπιταλιστής δεν ακολουθήσει την παραπάνω  διαδικασία μεγιστοποίησης του κέρδους του και προσπαθήσει να φανεί πιο φιλικός απέναντι στους εργάτες του και το περιβάλλον θυσιάζοντας τμήμα από το κέρδος τους τότε είναι  προφανές πως ο ανταγωνισμός μεταξύ των καπιταλιστών θα αφανίσει και τον ίδιο ως καπιταλιστή. Αν κάποιος δηλαδή καπιταλιστής φανεί πιο ανθρώπινος και  δώσει πιο μεγάλες αμοιβές για λιγότερο εργάσιμο χρόνο και κτίσει πιο ακριβές υποδομές τότε το προϊόν που θα παράξει θα είναι πιο ακριβό από το αντίστοιχο του ανταγωνιστή καπιταλιστή. Αυτό θα έχει ως συνέπεια να μην πωλείται όταν αυτό βγει στην αγορά προς πώληση με συνέπεια τελικά το εργοστάσιο να κλείσει και ο ‘’καλός ‘’ καπιταλιστής να πάψει να είναι καλός. Ο καπιταλισμός θα μπορούσαμε να πούμε πως μοιάζει κάπως με το παιχνίδι MONOPOLY στο οποίο εάν δεν εξοντώσεις οικονομικά τον αντίπαλο θα εξοντωθείς εσύ.

Ο καπιταλισμός λοιπόν είναι ένα οικονομικό σύστημα στο οποίο και οι εργάτες και το κεφάλαιο παίζουν συγκεκριμένους και διακριτούς ρόλους οι οποίοι δεν μπορούν να αλλάξουν. Αυτό αποδεικνύεται ιστορικά διότι οι ίδιοι  ρόλοι παίζονται απαράλλακτοι δυο αιώνες τώρα.

Η λύση λοιπόν από αυτή την κόλαση που μας περιβάλλει είναι η αμφισβήτηση του καπιταλισμού ως σύστημα παραγωγής και η ανατροπή του. Όσοι από εμάς πιστεύουν πως αυτή η προσπάθεια είναι επίπονη και μακρινή τους παροτρύνω να κάνουν το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Εξάλλου και το πιο μεγάλο ταξίδι ξεκινά από ένα πρώτο βήμα.