Όχι ‘μαρξισμός’ αλλά ‘εκκεντρικός μαρξισμός’
Ο νέος υπουργός Οικονομικών το είπε ξεκάθαρα στην περιβόητη συνέντευξη στο BBC, αλλά ο αποχαυνωμένος μικροαστός κοιτούσε το δάχτυλο (εν
προκειμένω την απουσία γραβάτας). Είπε πως η κρίση δεν είναι κρίση ρευστότητας
(liquidity) αλλά είναι κρίση χρεοκοπίας (insolvency). Τι δεν μας είπε; Ότι αυτή η κρίση είναι καπιταλιστική.
Ότι η ύφεση αυτή έχει προκληθεί από τις ενδογενείς αντιφάσεις του καπιταλισμού,
και συγκεκριμένα από την αναρχία στην παραγωγής, τη διαρκή ανισορροπία ανάμεσα
στην παραγωγή και τη ζήτηση, που παράγει κάθε είδους στρεβλώσεις όσο
αναπτύσσεται η παραγωγική δύναμη του καπιταλισμού. Και η νέο-κεϋνσιανή πρόταση
Βαρουφάκη-ΣΥΡΙΖΑ είναι μια πρόταση διαχείρισης των αποτελεσμάτων της κρίσης και
όχι μια πρόταση αντιμετώπισης των ριζικών αιτιών που οδήγησαν στην κρίση.
Παρόλαυτα ο κ. Βαρουφάκης, κυρίως στο εξωτερικό, παρουσιάζεται (ανάμεσα στα
άλλα) σαν Μαρξιστής. Βέβαια αυτές τις μέρες έχουμε διαβάσει και ακούσει άλλα κι
άλλα, όπως για παράδειγμα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ σηματοδοτεί το ξεκίνημα της διαδικασίας
μαρασμού του κράτους, ότι ο Συνασπισμός στις αρχές του ’90 ήταν ένα κόμμα που
‘θα μπορούσε να έχει ψηφίσει τη Συνθήκη του Μάαστριχτ’ (ειπωμένο από
μεταμοντέρνο θιασώτη της ‘ενδεχομενικότητας’), καθώς και ότι η συνεργασία
Τσίπρα και Καμένου είναι βγαλμένη από τον Φροϋδικό μύθο των πατροκτόνων αδερφών
που τώρα όμως σκοτώνουν την τρόικα. Ο τόπος βρίθει από ψευτοδιαννοουμενίστικες
αρλούμπες του μικροαστικού ακαδημαϊκού πανηγυριού που πλασάρονται ως καίριες
αναλύσεις του φαινομένου ΣΥΡΙΖΑ.
Ας επανέλθουμε, όμως, στον χαρακτηρισμό του κ. Βαρουφάκη ως Μαρξιστή. Με
ενδιαφέρον ανακάλυψα πρόσφατα ότι ο ίδιος έχει αποδώσει αυτό τον χαρακτηρισμό
στον εαυτό του. Αυτό συνέβη σε ένα άρθρο του ιδίου με τίτλο ‘Εξομολογήσεις ενόςεκκεντρικού Μαρξιστή εν μέσω μιας απεχθούς ευρωπαϊκής κρίσης’, και αποτελεί
επεξεργασμένη μορφή της ομιλίας που έδωσε ο κ. Βαρουφάκης στο Φεστιβάλ του
Μαΐου του 2013 στο Ζάγκρεμπ, με συνομιλητές τον Αλέξη Τσίπρα και τον Σλάβοι Ζίζεκ.
Σε αυτή την ανάρτηση θα εστιάσουμε στις βασικές θέσεις του ‘εκκεντρικού
Μαρξισμού’ που παρουσιάζει στο άρθρο αυτό ο κ. Βαρουφάκης, ώστε να αποδείξουμε
ότι του αξίζει μια θέση ανάμεσα στους διαστρεβλωτές του μαρξισμού.
Το άρθρο είναι δομημένο γύρω από το βασικό ερώτημα, ‘τι πρέπει να κάνει
σήμερα ένας ριζοσπάστης/αριστερός/μαρξιστής;’. Λέει ο κ. Βαρουφάκης:
Να εκμεταλλευτούμε αυτή τη μοναδική ευκαιρία της
καπιταλιστικής κρίσης ώστε να παλέψουμε για την διάλυση της ΕΕ, δοθείσης της
ενθουσιώδους αποδοχής από αυτή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών; Ή μήπως
πρέπει να αποδεχθούμε ότι η Αριστερά δεν είναι έτοιμη για μια ριζική αλλαγή
και να
παλέψουμε αντίθετα για να σταθεροποιήσουμε τον Ευρωπαϊκό καπιταλισμό;
Εξ’ αρχής δηλώνει την ‘μαρξιστική’ του θέση ότι το ιστορικό χρέος της
Αριστεράς είναι να σώσουμε τον καπιταλισμό από τον εαυτό του, απηχώντας τη
‘διαλεκτική’ ‘συλλογιστική’ ενός άλλου μεγάλου ‘Μαρξιστή’ και συνομιλητή του,
του Σλάβοι Ζίζεκ.
Η Ευρωπαϊκή κρίση δεν είναι απλά μια απειλή για τους
εργάτες, τους μη έχοντες, τους τραπεζίτες. Όχι, είναι μια απειλή ενάντια στον πολιτισμό
όπως τον ξέρουμε. […] Η Ευρωπαϊκή κρίση δεν είναι απλά μια κυκλική ύφεση
που θα ξεπεραστεί σύντομα[1].
Εξ ου και το μεγάλο δίλημμα για κάθε λογής ριζοσπάστες: ‘Να καλωσορίσουμε
την κρίση σαν ευκαιρία να αντικαταστήσουμε τον καπιταλισμό με ένα καλύτερο
σύστημα; Ή μήπως να ανησυχήσουμε για αυτόν αρκετά ώστε να παλέψουμε για τη
σταθεροποίηση του Ευρωπαϊκού καπιταλισμού;’ Αν και είναι αδύνατο να δούμε σε πρώτη
ανάγνωση πώς αυτό μπορεί να αποκαλέσει δίλημμα για οποιονδήποτε ριζοσπάστη (βέβαια
ο ριζοσπάστης-κομμουνιστής για εμάς δε σημαίνει απαραίτητα το ίδιο και για τον
κ. Βαρουφάκη -τουναντίον μάλλον) ας παρακολουθήσουμε πως καταλήγει στην
ριζοσπαστική του επιλογή να παλέψει για να σώσει τον Ευρωπαϊκό καπιταλισμό.
Ο κ. Βαρουφάκης, λοιπόν, πολύ θα ήθελε ‘η εκστρατεία του να ήταν
διαφορετικού είδους’. Πολύ θα ήθελε να προωθεί ‘μια πολύ πιο ριζοσπαστική
ατζέντα -με στόχο την αντικατάσταση του Ευρωπαϊκού καπιταλισμού με ένα
διαφορετικό, πιο λογικό σύστημα- αντί να αγωνίζεται για τη σταθεροποίηση’. Παρόλαυτα,
η Αριστερά (και προφανώς ο λαός) δεν είναι έτοιμη (κατά τα άλλα το ΚΚΕ πάσχει
από οικονομισμό και εναποθέτει τα πάντα στη Δευτέρα Παρουσία). Και όχι μόνο
αυτό, αλλά υπάρχει πρόσθετος κίνδυνο:
Η Ευρωπαϊκή κρίση εγκυμονεί όχι μια προοδευτική εναλλακτική, αλλά ριζικά
οπισθοδρομικές δυνάμεις που έχουν την ικανότητα να δημιουργήσουν ένα
ανθρωπιστικό αιματοκύλισμα, που θα εξαλείψει κάθε ελπίδα προοδευτικών
αλλαγών για τις γενιές που θα ακολουθήσουν.
Στο δίλημμα ‘καπιταλισμός ή φασισμός’, που θέτει από το 2013 και επανέλαβε
πρόσφατα ο κ. Βαρουφάκης, θα επανέλθουμε παρακάτω. Ας δούμε, όμως, πρώτα
συνοπτικά τη σχέση του κ. Βαρουφάκη με τον Μαρξισμό, όπως την διηγείται ο
ίδιος.
Κατ’ αρχάς, όπως παραδέχεται, δεν έχει διδάξει επ’ ουδενί Μαρξ στην
ακαδημαϊκή του καριέρα. Μάλιστα παραδέχεται ότι προσελήφθη στο Πανεπιστήμιο του
Σύδνεϋ για να μην προσληφθεί στη θέση του ένας αριστερός υποψήφιος. Ακόμα και η
‘Μετριοπαθής Πρόταση’ του για την κρίση του ευρώ, παραδέχεται πως δεν έχει
ίχνος Μαρξισμού εντός της. Επίσης, όπως κάθε αστός διανοούμενος που σέβεται τον
εαυτό του, δεν του αρέσουν οι ετεροκαθορισμοί: Μαρξιστής, Εγελιανός,
Κεϋνσιανός. Βλέπει τον εαυτό του σαν ‘τη μέλισσα του Μπέικον’: ‘ένα πλάσμα που
μαζεύει το νέκταρ εκατομμυρίων λουλουδιών και το μετατρέπει εντός του δε κάτι
νέο, σε κάτι δικό του, κάτι που χρωστά κάτι σε κάθε λουλούδι αλλά δεν ορίζεται
μόνο από ένα’.
Φαίνεται να έχει διαβάσει Μαρξ. Το αν κατάλαβε τον Μαρξ, βέβαια, είναι άλλο
θέμα. Όπως και το αν σκόπιμα προσπαθεί να στρεβλώσει όσα έλεγε ο Μαρξ. Το
τελευταίο πιστεύουμε πως ισχύει σε αυτή την περίπτωση. Το άρθρο αυτό μπαίνει
απλά στη μακρά λίστα των (μετα-μοντέρνων, μετα-δομιστικών, μετα-μαρξιστικών)
προσπαθειών διαστρέβλωσης της μαρξιστικής κοσμοθεωρίας, λίστα όπου βρίθει
ονομάτων διανοουμένων (όπως ο σύνεδρος στο Ζάγκρεμπ Ζίζεκ) από τον χώρο στον
οποίο ανήκει πλέον και ο κ. Βαρουφάκης, τον χώρο που ελκύει σαν νέκταρ τις
μελισσούλες του οπορτουνισμού.
Και ας δούμε γιατί.
‘Αμετανόητος Μαρξιστής’, λοιπόν, ο κ. Βαρουφάκης, όπως λέει, θα μας δείξει
γιατί πρέπει να αντισταθούμε στον Μαρξ για μια σειρά από λόγους. Κατά την
προσφιλή τακτική του συνέδρου του (κ. Ζίζεκ) στέλνει αρκετές φορές την μπάλα
στην εξέδρα με αναφορές σε ταινίες (το Matrix έχει την τιμητική του όπως και το The Invasion of the Body Snatchers) και στην (αδιαμφισβήτητη) λογοτεχνική μαεστρία του Μαρξ,
χωρίς να ενδιαφέρεται εξίσου για την ακριβή απόδοση των αποτελεσμάτων της
θεωρίας του βέβαια. Ας δούμε ένα από τα διδάγματα που αποκόμισε ο νέος μας
Υπουργός από τη θεωρία του Μαρξ.
Ο Μαρξ μας έδειξε ότι ο πλούτος παράγεται συλλογικά αλλά
καρπώνεται ατομικά (από τους καπιταλιστές) μέσω κοινωνικών σχέσεων παραγωγής
και δικαιωμάτων ιδιοκτησίας που εξαρτώνται, για την αναπαραγωγή τους, σχεδόν
αποκλειστικά στην ψευδή συνείδηση.
Ως εδώ όλα καλά. Το πρόβλημα, όμως, ξεκινά από την οικειοποίηση της
Μαρξιστικής θεωρίας από τα αριστερά κόμματα (και δη τα κομμουνιστικά). Φαίνεται
πως η ενότητα θεωρίας-πράξης δεν είναι ανάμεσα στις αρχές της μαρξιστικής
θεωρίας που ενστερνίζεται ο κ. Βαρουφάκης. Μπορεί να παινεύει τις λογοτεχνικές
αρετές του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, αλλά μάλλον δεν αισθάνεται άνετα με τον
σκοπό του ως μανιφέστου κομμουνιστικών κομμάτων. Ας δούμε τι πρόβλημα βρίσκει ο
κ. Βαρουφάκης στην ιδεολογία των ‘αριστερών’ κομμάτων.
Τα αριστερά κόμματα αντί να οργανώσουν τη ρητορική τους
γύρω από τις αρχές/αιτήματα της ελευθερίας και του ορθολογισμού,
διάλεξαν τις αρχές της ισότητας και της δικαιοσύνης. […] Το
πρόβλημα με τον καπιταλισμό δεν είναι ότι είναι άδικος αλλά ότι είναι παράλογος.
[…] Έχοντας αποτύχει να διατυπώσουν μια κριτική του καπιταλισμού με βάση τις αρχές
της ελευθερίας και του ορθολογισμού, η σοσιαλδημοκρατία και η Αριστερά
επέτρεψαν στους νεοφιλελεύθερους να σφετεριστούν τον μανδύα της ελευθερίας και
να θριαμβεύσουν στο πεδίο της ιδεολογίας.
Κατ’ αρχάς αυτό που λέει ο κ. Βαρουφάκης δεν είναι ακριβές, τουλάχιστο σε
ό,τι έχει να κάνει με τα αυθεντικά κομμουνιστικά κόμματα (όπως το ΚΚΕ). Ο
μαρξισμός-λενινισμός, στις αρχές του οποίου έχει βασιστεί η δράση (επιστημονική
και πολιτική) των ΚΚ, ασκεί κριτική στον καπιταλισμό πολύ περισσότερο σε σχέση
με τον ανορθολογικό χαρακτήρα της οργάνωσης της παραγωγής, παρά σε σχέση με τον
άδικο χαρακτήρα των σχέσεων διανομής, που σε τελευταία ανάλυση καθορίζονται από
τις σχέσεις παραγωγής, όπως αναλύει ο Μαρξ στην ‘Εισαγωγή στην Κριτική της
Πολιτικής Οικονομίας’. Το ίδιο συμπέρασμα βγαίνει και μέσα από άλλα κείμενα του
μαρξισμού (όπως το άρθρο του Ένγκελς ‘περί δίκαιου μισθού’ και η Κριτική του
Προγράμματος Γκότα) όπου η κριτική των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής
εστιάζει όχι τόσο στην έννοια του δικαίου (το οποίο άλλωστε φέρει εντός του
στοιχεία της αστικής κοινωνίας και ιδεολογίας) όσο στον ανορθολογικό χαρακτήρα
των σχέσεων αυτών. Όσον αφορά τώρα την έννοια της ελευθερίας, για να μη
μακρηγορήσουμε, αρκεί να αναφέρουμε ότι η κριτική που ασκεί ο κ. Βαρουφάκης είναι
πλήρως εναρμονισμένη με την μεταμοντέρνα κατηγορία περί ολοκληρωτισμού, όπως θα
δούμε παρακάτω.
Ας περάσουμε τώρα στο κυρίως επιχείρημα. Γιατί λοιπόν ‘εκκεντρικός
Μαρξισμός’, σύμφωνα με τον κ. Βαρουφάκη; Επειδή ο κ. Βαρουφάκης παραμένει
θυμωμένος απέναντι στο Μαρξ λόγω των δύο σημαντικών λαθών που έκανε (ο Μαρξ),
το ένα από παράλειψη, το άλλο από πρόθεση. Το πρώτο λάθος από παράλειψη είναι
ότι ο Μαρξ δεν ήταν αρκετά διαλεκτικός.
Απέτυχε να σκεφτεί αρκετά τον αντίκτυπο που θα είχε η
κοσμοθεωρία του στην πραγματικότητα που προσπαθούσε να ερμηνεύσει. […] Πως
γίνεται να μην ανησύχησε έστω και λίγο στο ενδεχόμενο οι μαθητές του μα
χρησιμοποιήσουν την δύναμη της θεωρίας του, ώστε να εκμεταλλευτούν τους
συντρόφους τους, να δυναμώσουν την βάση επιρροής τους και να καταλάβουν θέσεις
με μεγαλύτερη επιρροή;
Στη συνέχεια δίνει ένα δεύτερο παράδειγμα.
Η επιτυχία της Ρωσικής Επανάστασης ανάγκασε τον
καπιταλισμό να παραχωρήσει συντάξεις, σύστημα υγείας, σύστημα εκπαίδευσης. […] Ο
Μαρξ δεν μπόρεσε να προβλέψει αυτή την διαλεκτική διαδικασία που ακολούθησε την
επιτυχία της Ρώσικης Επανάστασης. […] Δεν εξέτασε την πιθανότητα ότι η δημιουργία
ενός προλεταριακού κράτους θα ωθούσε τον καπιταλισμό να γίνει πιο πολιτισμένος,
ενώ το
προλεταριακό κράτος θα μολυνόταν με τον ιό του ολοκληρωτισμού, καθώς η
εχθρότητα του υπόλοιπου καπιταλιστικού κόσμου εναντίον του ολοένα και μεγάλωνε.
Ο Μαρξ, λοιπόν, σύμφωνα με τον κ. Βαρουφάκη, έκανε το λάθος να μη
λειτουργήσει σαν προφήτης. Δεν μπόρεσε να προβλέψει -ίσως επειδή δεν πρόλαβε να
ζήσει σε συνθήκες ιμπεριαλισμού- την αντίδραση του καπιταλιστικού κόσμου στην
ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, και αυτό είναι ασυγχώρητο λάθος για τον κ.
Βαρουφάκη. Λες και δεν ήταν ο Μαρξ αυτός που με την έννοια της ταξικής πάλης
και της κίνησης του κεφαλαίου δίνει τα επιστημονικά εργαλεία να αναλύσουμε τη
δημιουργία του κράτους πρόνοιας. Τώρα το αν θα έλεγε ποτέ ο Μαρξ ότι ‘ο
καπιταλισμός έγινε πολιτισμένος’, όπως λέει ο νέος μας Υπουργός, επιτρέψτε μας
να διατηρήσουμε τις αμφιβολίες μας. Αυτό
είναι κάτι που θα έλεγε μάλλον κάποιος από τους άλλους ήρωες του κ. Βαρουφάκη
.. Κέυνς, Θάτσερ, Γιωργάκης;
Όσο για τις μεταμοντέρνες κατηγορίες περί ολοκληρωτισμού, αυτές κρύβονται
πίσω από την κριτική του κ. Βαρουφάκη στο δεύτερο λάθος του Μαρξ. Το δεύτερο
λάθος του Μαρξ, λοιπόν, από πρόθεση αυτή τη φορά ήταν ότι πίστεψε ότι ‘η
αλήθεια για τον καπιταλισμό θα μπορούσε να ανακαλυφθεί στα μαθηματικά του
μοντέλα’.
Πως μπόρεσε ο Μαρξ να έχει παραπλανηθεί τόσο; Γιατί δεν
μπόρεσε να αναγνωρίσει ότι καμία αλήθεια για τον καπιταλισμό δεν θα αναφαινόταν
από κανένα μαθηματικό μοντέλο, όσο χαρισματικό και αν ήταν ο δημιουργός του μοντέλου;
Ο κ. Βαρουφάκης έχει έτοιμη την απάντηση. Ο λόγος για αυτό το λάθος του
Μαρξ ήταν λόγος ‘πονηρός’. Ο Μαρξ επιθυμούσε τη δύναμη και την ισχύ που θα
έδινε στη θεωρία του η μαθηματική ‘απόδειξη’, ενώ ήξερε ότι οι νόμοι του
ακαθόριστου είναι οι ίδιοι ακαθόριστοι. Και καθώς ο καπιταλισμός είναι ένα ακαθόριστο
σύστημα, κανείς δεν μπορεί με λογικές προτάσεις και μαθηματικές
εξισώσεις να αποδείξει τους νόμους του. Υπήρχαν στιγμές που ο Μαρξ, σύμφωνα με
τον κ. Βαρουφάκη, ‘αναγνώριζε και ομολογούσε ότι έσφαλε προς την πλευρά του
ντετερμινισμού’. Αλλά ήταν τόσο αφοσιωμένος στο δικό του μονοπώλιο της αλήθειας
που παρέβλεπε τα προβλήματα της θεωρίας του και επέβαλε αξιωματικά την ισχύ των
θέσεών του.
‘Αυτή η αποφασιστικότητα να έχει ένα ‘ολοκληρωμένο’, ‘κλειστό’ μοντέλο, την
‘τελευταία λέξη’ είναι κάτι για το οποίο δεν μπορώ να συγχωρήσω τον Μαρξ’, λέει
ο κ. Βαρουφάκης. ‘Αποδείχτηκε, άλλωστε υπεύθυνη για μια μεγάλη πλάνη, και
κυρίως για τον αυταρχισμό’, που χαρακτήρισε, όπως λέει, την Αριστερά και την
έφερε στην σημερινή κατάσταση της ανημποριάς. Αυτό φταίει δηλαδή για την
κατάντια της Αριστεράς, σύμφωνα με τον κ. Βαρουφάκη. Η ‘ψευδο-επιστημονικότητα’
του Μαρξισμού.
Αδυνατούμε να δούμε με ποιον τρόπο αυτή η μεταμοντέρνα κατηγορία περί ψευδο-επιστημονικότητας
που οδηγεί στον αυταρχισμό διαφέρει από τις κατηγορίες ενάντια στην
επιστημονικότητα του Μαρξισμού, που βασίζεται στις επιστημολογικές παραδοχές
των διανοουμένων του μεταμοντερνισμού, μετα-δομισμού. Εμείς λέμε, από την άλλη,
ότι μόνο η επιστημονικότητα του Μαρξισμού μπορεί να αναλύσει τι φταίει για την
υποχώρηση του εργατικού κινήματος. Και μέρος του τι φταίει αποτελούν τα
ιδεολογήματα που ασπάζεται και μας προσφέρει και ο κ. Βαρουφάκης.
Σε αυτό το σημείο μπαίνει στη σκηνή ο αληθινός ήρωας του κυρίου Βαρουφάκη,
ο κύριος Κέυνς και η ριζοσπαστική του ιδέα. Ο κ. Βαρουφάκης παραδέχεται ότι ο
κ. Κέυνς ήταν εχθρός της αριστεράς, καθώς του άρεσε το ταξικό σύστημα, και
δούλεψε σκληρά για να βρει ιδέες ώστε ο καπιταλισμός να μπορέσει να επιβιώσει
των θανατηφόρων κρίσεών του. Παρόλαυτα, ο κ. Κέυνς ζώντας τη Μεγάλη Κρίση του
’30 αναγνώρισε τον καπιταλισμό ως ριζικά ακαθόριστο σύστημα, κάτι που δεν
κατάφερε να κάνει ο Μαρξ.
Η Μεγάλη Κρίση του ’30 δεν ήταν σαν τις κυκλικές κρίσεις
που είχε περιγράψει ο Μαρξ, οι οποίες οδηγούν σε περιόδους ανάπτυξης οι οποίες
με τη σειρά τους εγκυμονούν νέες κρίσεις. […] Η κρίση του ’30 ήταν
μια ύφεση στατική. Η κατάσταση ύφεσης της οικονομίας φαινόταν ικανή να
διαιωνιστεί επ’ άπειρον.
Βέβαια ο Μαρξ δεν έζησε το ιμπεριαλιστικό στάδιο του καπιταλισμού, αλλά η
κρίση του ’30 δεν αποτελεί εξωτερικό όριο στη θεωρία του. Ίσα ίσα αποδεικνύει
τις άλυτες αντιφάσεις του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Ας μην ξεχνάμε πως η
κρίση του ’30 τοποθετείται στο ενδιάμεσο δυο ιμπεριαλιστικών πολέμων, οι οποίοι
ήρθαν σαν αναγκαία συνθήκη της ανάκαμψης του ποσοστού κέρδους των μονοπωλίων.
Για την πορεία εξέλιξης του Κεφαλαίου μετά τον Β’ΠΠ παραπέμπουμε σε προηγούμενη ανάρτηση της Επαγρύπνησης. Ο κ. Κέυνς, λοιπόν, σύμφωνα με τον κ. Βαρουφάκη,
έκανε την εξής ‘θαυμαστή ανακάλυψη’ σε σχέση με τον καπιταλισμό.
α) ο καπιταλισμός είναι ένα εγγενώς ακαθόριστο σύστημα,
που το χαρακτηρίζει μια απεραντότητα πολλαπλών καταστάσεων ισορροπίας, κάποιες
από τις οποίες είναι συμβατές με μόνιμη μαζική ανεργία
β) ο καπιταλισμός θα μπορούσε να πέσει σε μια τέτοια
κατάσταση ισορροπίας εύκολα, απρόβλεπτα και χωρίς λόγο και αιτία,
απλά και μόνο επειδή μια σημαντική μερίδα των καπιταλιστών φοβήθηκε ότι μπορεί
να γίνει αυτό
Αυτό τον ακαθόριστο χαρακτήρα του καπιταλισμού που ανακάλυψε μέσω του
Κέυνς, και τον οποίο ‘απέτυχε’ να ανακαλύψει ο Μαρξ, ο κ. Βαρουφάκης τον
επιβεβαίωσε μέσα από την εμπειρική παρατήρηση της διακυβέρνηση της Αγγλίας από
τη Θάτσερ. Αρχικά ο κ. Βαρουφάκης πλανεύτηκε ότι η νίκη της Θάτσερ θα κάνει
καλό στην εργατική και τη μεσαία τάξη της Βρετανίας, ‘αφού θα τους παρέχει ένα
δυνατό σοκ, απαραίτητο για την αναζωογόνηση των προοδευτικών πολιτικών’. Έτσι ανακαλύπτοντας
μέσω της διακυβέρνησης Θάτσερ ότι τα πράγματα μπορούν να χειροτερεύουν επ’
άπειρον, χωρίς να καλυτερεύουν ποτέ, σοκαρίστηκε ο ίδιος και μαζί κλονίστηκε
και η πίστη του σε αυτό το ντετερμινισμό (που ο ίδιος αποκαλούσε Μαρξισμό) που
είχε πιστέψει.
Γιατί ντετερμινιστικός είναι ο (εκκεντρικός) Μαρξισμός έτσι όπως τον
κατάλαβε ο κ. Βαρουφάκης. Σε αυτόν τον εκκεντρικό Μαρξισμό δεν έχει θέση η
έννοια της ταξικής πάλης και η ανάπτυξη της ιστορίας είναι κυκλική και όχι σπειροειδής.
Που υπάρχει σε αυτό το κυκλικό σχήμα που κατάλαβε ο κ. Βαρουφάκης χώρος για τις
αξεδιάλυτες αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος; Πως γίνεται να πιστεύει
κανείς ότι το πραγματικό νόημα των λεγομένων του Λένιν (‘τα πράγματα πρέπει να
χειροτερεύσουν πριν καλυτερεύσουν’) -στο οποίο πίστεψε ακράδαντα ο κ.
Βαρουφάκης, μόνο για να απογοητευτεί οικτρά στη συνέχεια από αυτό το
‘δογματισμό’-θα μπορούσε να αποκλείει το ενδεχόμενο τα πράγματα να συνεχίσουν
να πηγαίνουν άσχημα (για την εργατική τάξη) επ’ άπειρον;
Και γιατί να μη γίνουν, λοιπόν, κύριε Βαρουφάκη, τα πράγματα ακόμα χειρότερα
για τη Βρετανική εργατική τάξη; Ποια ήταν ακόμα και τότε η κατάσταση στο
εργατικό κίνημα της Βρετανίας; Ήταν ποτέ αυτόνομο το Κομμουνιστικό Κόμμα
Βρετανίας ή πάντα αμφιταλαντευόταν κάνοντας την ουρά των Εργατικών. Το ότι ‘τα
πράγματα για την εργατική τάξη της Βρετανίας δεν καλυτέρευσαν’ είναι σοβαρό
επιχείρημα ενάντια στην επιστημονικότητα του Μαρξισμού; Είναι επαρκές
επιχείρημα για να μας πείσει να εγκαταλείψουμε τον επιστημονικό κομμουνισμό για
τον ‘εκκεντρικό μαρξισμό’ του κ. Βαρουφάκη;
Ίσα ίσα η επικράτηση ευρωκομουνιστικών ιδεών, τις οποίες πρεσβεύει και ο
νέος μας Υπουργός (του περίφημου Βρετανικού-δημοκρατικού- δρόμου στο
σοσιαλισμό) ήταν άμεσα συνδεδεμένη με το φαινόμενο της εργατικής αριστοκρατίας
που πρώτος ο Λένιν περιέγραψε σε σχέση με την ιμπεριαλιστική κοινωνία της
Βρετανίας. Εξάλλου, η αναλογία Αγγλίας επί Θάτσερ και Ελλάδας επί μνημονίου, αν
και έχει μία βάση, αποτελεί ασυγχώρητα λανθασμένη εφαρμογή της διαλεκτικής (η
θέση της Βρετανίας στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα καθώς και η χρόνια απουσία αυτόνομου
εργατικού κινήματος στη Βρετανία καθιστούν την όποια σύγκριση προβληματική).
Παρόλαυτα, τελειώνοντας, πρέπει να αναφερθούμε στο μάθημα που έμαθε ο κ.
Βαρουφάκης από την εμπειρία της Θατσερικής πολιτικής στη Βρετανία, και αφορά την
ικανότητα μιας μακροχρόνιας ύφεσης να υπονομεύσει τις προοδευτικές πολιτικές
και να εδραιώσει την μισανθρωπία στην καρδιά της κοινωνίας. Το μάθημα αυτό,
όπως λέει, το κουβαλά μαζί του ακόμα ο κ. Βαρουφάκης και είναι ο λόγος που, αν
και πολύ θα ήθελε να προωθήσει μια ριζοσπαστική ατζέντα, διαλέγει να παλέψει ‘για
να σωθεί ο καπιταλισμός και όχι να ανατραπεί η Ευρωζώνη, ο Ευρωπαϊκός
καπιταλισμός και η ΕΕ των καρτέλ και των
πτωχευμένων τραπεζιτών’. Ο κ. Βαρουφάκης δε θα κάνει το ίδιο λάθος δύο φορές.
Τι καλό βγήκε από την προώθηση μιας σοσιαλιστικής ατζέντας στη
Βρετανία στις αρχές του ’80, την οποία η Βρετανική κοινωνία απαξίωσε πέφτοντας
στη νεοφιλελεύθερη παγίδα της Θάτσερ;
Βέβαια ο κ. Βαρουφάκης δεν αναφέρεται στους συγκεκριμένους λόγους που
οδήγησαν στην ήττα των εργατικών αγώνων στη Βρετανία επί Θάτσερ. Πως προωθήθηκε
αυτή η σοσιαλιστική ατζέντα; Ποιο ήταν το επαναστατικό υποκείμενο και πως
έδρασε η πρωτοπορία του; Έδρασε αυτόνομα; Ποιες ήταν οι συγκεκριμένες συνθήκες
που έκαναν εφικτή την παραπλάνηση του Βρετανικού λαού; Γιατί μιλάμε για την
μεγάλη αντεπίθεση των αστών, η οποία ήταν δυνατή ακριβώς λόγω της εξασθένησης
του παγκοσμίου εργατικού κινήματος. Το να ρωτάμε ‘τι καλό βγήκε’ δεν εκφράζει
τίποτα παραπάνω από την απαισιοδοξία του μικροαστού διανοουμένου, που ποσώς τον
ενδιαφέρει τι σημαίνει και πως οργανώνεται αυτόνομα το εργατικό κίνημα.
Και αφού τίποτα καλό δε βγήκε από την προώθηση μιας
σοσιαλιστικής ατζέντας στη Βρετανία στις αρχές του ’80, πώς μπορεί να γίνει
κάτι τέτοιο σήμερα εν μέσω καπιταλιστικής κρίσης στην Ευρώπη; Για τον κ.
Βαρουφάκη ‘έξοδος από την Ευρωζώνη σημαίνει διάσπαση του Ευρωπαϊκού
καπιταλισμού και στασιμοπληθωρισμό (stagflation)’. Και αναρωτιέται ο κ. Βαρουφάκης:
Ποιος πιστεύετε ότι θα επωφεληθεί από αυτή την εξέλιξη; Μια προοδευτική Αριστερά που θα αναγεννηθεί από τις
στάχτες των Ευρωπαϊκών θεσμών; Ή οι Ναζί της Χρυσής Αυγής, οι νέο-φασίστες,
οι ξενόφοβοι;
Και φτάνουμε στο δια ταύτα. Τι πρέπει να κάνουν οι Μαρξιστές; Εδώ ο
αντικομμουνισμός του νέου υπουργού γίνεται πλέον ολοφάνερος και η ανάλυσή του
αποκτά προφητικές διαστάσεις. Κατ’ αρχάς πρέπει να αποφύγουμε πάση θυσία μια
λύση Σοβιετικού τύπου. Η Σοβιετική Ένωση χαρακτηρίζεται ως ‘βιομηχανική
φεουδαρχία που καταδίκασε εκατομμύρια ανθρώπων στο όνομα των προοδευτικών
πολιτικών’. Για την ακρίβεια, η ΕΕ δεν είναι χειρότερη από τη Σοβιετική Ένωση,
αλλά μοιράζονται κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Τα στελέχη τους μοιράζονται την
αποφασιστικότητα μιας χριστιανικής αίρεσης στο να αναγνωρίζουν μόνο όσα
γεγονότα είναι σύμφωνα με τις προφητείες και τα ιερά τους κείμενα. Βέβαια σε
όσους παρακολουθούν τις εξελίξεις αυτή η θέση είναι γνώριμη αφού επαναλήφθηκε πρόσφατα από τον κ. Βαρουφάκη ο οποίος δήλωσε πως η Ευρώπη τα τελευταία χρόνια
καλύπτεται από ένα σύννεφο φόβου που κινδυνεύει να την κάνει χειρότερη και από
την ΕΣΣΔ.
Συνεπώς, η βασική ιδέα πίσω από τη θέση του κ. Βαρουφάκη (όπως την εκφράζει
εδώ και καιρό είτε στη Μετριοπαθή του Πρόταση (Modest Proposal) είτε στη νέα του θέση ως υπουργός Οικονομικών) είναι η ‘δημιουργία
στρατηγικών συμμαχιών ακόμα και με δεξιούς με τους οποίους μας συνδέει
ένα απλό συμφέρον: το συμφέρον να δώσουμε τέλος στην αυτοτροφοδοτούμενη σχέση
λιτότητας και κρίσης. Η βασική ιδέα, δηλαδή, είναι να δώσουμε τις δυνάμεις μας
για να
σωθεί ο Ευρωπαϊκός καπιταλισμός, διότι αλλιώς θα έρθουν οι φασίστες. Αυτήβέβαια είναι η βασική ιδέα πίσω και από το ρόλο του ΣΥΡΙΖΑ.
Είναι λοιπόν το καθήκον των Μαρξιστών να παλέψουνε να σώσουνε τον
καπιταλισμό γιατί αλλιώς θα έρθουν οι φασίστες; Ας αποπειραθούμε να δώσουμε μια
απάντηση ταξική. Σίγουρα το καθήκον των αστών είναι να συνταχθούν με το ΣΥΡΙΖΑ
και τον κ. Βαρουφάκη και να διασπάσουν και να αποπροσανατολίσουν το εργατικό
κίνημα. Και αν δεν τα καταφέρουν, τότε ναι, θα έρθουν και οι φασίστες. Οι
φασίστες θα έρθουν όπως είχαν έρθει και παλιότερα για να σώσουν τον
καπιταλισμό. Ή μάλλον είναι ήδη εδώ και
περιμένουν να κάνουν τη δουλειά στην οποία μπορεί να αποτύχει ο ΣΥΡΙΖΑ και ο κ.
Βαρουφάκης. Να συντρίψουν το εργατικό κίνημα. Οι φασίστες δε θα έρθουν επειδή
οι μαρξιστές δε θα έχουν καταφέρει να σώσουν τον Ευρωπαϊκό καπιταλισμό. Οι
φασίστες θα έρθουν αν ο ίδιος ο λαός δεν καταφέρει να πάρει την εξουσία στα
χέρια του και να ανατρέψει τον καπιταλισμό. Και το καθήκον των κομμουνιστών
είναι να βοηθήσουν με κάθε τρόπο τον εργαζόμενο λαό να φτάσει σε αυτή τη
συνειδητοποίηση.
Φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι είναι ο κύριος Βαρουφάκης που δεν έχει
κατανοήσει τι σημαίνει διαλεκτική και τι σημαίνει Μαρξισμός.
Μαρξισμός-Λενινισμός, σημαίνει συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης
κατάστασης, πάντα υπό το πρίσμα της ταξικής πάλης, της κινητήριου δύναμης της
ιστορίας. Και ο κ Βαρουφάκης εδώ, ακριβώς επειδή όπως οι όμοιοι του, αστοί διανοούμενοι,
απορρίπτουν την ταξική ανάλυση, δημιουργεί ένα δίλημμα ψευδές: ή στήριξη του
καπιταλισμού ή φασισμός. Να στηρίξουμε δηλαδή τον ΣΥΡΙΖΑ αλλιώς μας περιμένει
Χρυσή Αυγή. Ναι, αυτό το δίλημμα είναι υπαρκτό. Αλλά όχι για όλη την κοινωνία.
Είναι υπαρκτό μόνο για την αστική τάξη της χώρας. Η οποία ξέρει ότι αν αποτύχει
ο ΣΥΡΙΖΑ στη λειτουργία ενσωμάτωσης και ευνουχισμού του εργατικού κινήματος,
τότε θα πρέπει να καταφύγουν σε ακόμα πιο ανοιχτή φασιστική καταστολή του.
Για την εργατική τάξη και τους συμμάχους της όμως τέτοιο δίλημμα δεν
υφίσταται. Το να σώσει τον Ευρωπαϊκό καπιταλισμό είναι μια επιλογή την οποία η
εργατική τάξη δε θα έκανε ποτέ σε βάρος της επιλογής ανατροπής του απάνθρωπου
αυτού συστήματος, παρά μόνο ως αποτέλεσμα του ιδεολογικο-πολιτικού εκβιασμού
που έχει ήδη αρχίσει να γίνεται φανερός από τον νέο εκφραστή της πολιτικής των
αστών, τον ΣΥΡΙΖΑ. Και ο ‘εκκεντρικός Μαρξισμός’ του κ. Βαρουφάκη είναι άλλο
ένα δείγμα διαστρέβλωσης του Μαρξισμού και εξαπάτησης του λαού στο πλαίσιο της
προώθησης του ιδεολογικο-πολιτικού αυτού εκβιασμού.
[1]
Στην κυκλικότητα αυτή αργότερα θα
αναφερθεί παρακάτω ο κ. Βαρουφάκης ως μία από τις ανεπάρκειες της θεωρίας του
Μαρξ, ο οποίος έβλεπε μια κυκλικότητα σε όλες τις κρίσεις του καπιταλισμού. Δεν
μας εξηγεί, βέβαια, ο κ. Βαρουφάκης ποια είναι η θέση μέσα σε αυτή την
κυκλικότητα των αδιάλυτων αντιφάσεων του καπιταλισμού.
Υπάρχει δυνατότητα αγγλόφωνης εκδοχής για σκοπούς προπαγάνδισης των θέσεών μας στο εξωτερικό;
ΑπάντησηΔιαγραφήΓεια σου Αντώνη,
ΔιαγραφήΚαλή ιδέα. Θα προσπαθήσω να το ετοιμάσω και στα Αγγλικά το συντομότερο δυνατό.
Το κείμενο έχει δημοσιευθεί μεταφρασμένο στο ιστολόγιο ''http://indefenseofgreekworkers.blogspot.co.uk/''
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://indefenseofgreekworkers.blogspot.co.uk/2015/02/the-erratic-marxism-of-mr-varoufakis.html